Tilrådde grenseverdiar for sopp og mykotoksin i fôrvarer_0

Publisert

23.09.2024

I Noreg har vi lågare tilrådd grense for deoksynivalenol (DON) i fôr til norske griser (0,5 mg/kg) enn i EU (0,9 mg/kg), men same grense for T-2-toksin og HT-2-toksin. Desse mykotoksina blir rekna for å vere dei viktigaste og mest vanlege i fôr i Noreg. Noreg har òg lågare tilrådd grense for fumonisiner og okratoksin til gris enn EU. For zearalenon (ZEN) har Noreg høgare grenseverdi til smågris og ungpurkar (0,25 mot 0,1 mg/kg).

Risikovurderinga frå VKM i 2013 om mykotoksin i norsk korn var eit grundig arbeid. Denne blei lagt til grunn då Veterinærinstituttet vurderte dei tilrådde grenseverdiane for mykotoksin i fôrvarer i Noreg. I tillegg er det gjort litteratursøk for å vurdere tilgjengeleg vitskapleg kunnskap på området. Veterinærinstituttets vurdering og tilrådingar av grenseverdiane er tekne inn i Vedlegg 1.

Veterinærinstituttet har òg gått gjennom tilrådingar for vurdering av innhald av muggsopp i fôrvarer (mykologisk kvalitet).

Nasjonalt institutt for ernærings og sjømatforsking (NIFES) støtter Veterinærinstituttets vurderingar ift foreslåtte grenseverdiar. For dei mykotoksina der det manglar studiar for atlantisk laks tilrår NIFES å halde oppe EU sine tilrådingar inntil vidare. Verksemder som handlar med fôrmidlar og/eller produserer fôrblandingar bør nytte dei tilrådde grenseverdiane, både for innhald av muggsopp og mykotoksin, i internkontrollsystema sine. For å produsere eit bruksferdig fôr med innhald av mykotoksin under tilrådde grenseverdiar, må verksemdene først og fremst kjenne nivåa av toksin i fôrmidlane og tilpasse bruken til ulike dyreartar og innblandingsprosenten ut frå dette.

Tilrådingane for innhald av muggsopp og mykotoksin i fôrvarer kan knytast opp mot art. 4 pkt 1 i forordninga til Forskrift om merking og omsetning av fôrvarer. Mattilsynet kan gjere vedtak med heimel i denne.

Mykologisk kvalitet (muggsopp og gjærsopp)

Muggsopp

Muggsopp- i fôrmidlar kan forårsake eit vidt spekter av helseproblem. Sjølv om fôret ikkje inneheld mykotoksin, vil nærvær av sopp i seg sjølv i stor grad kunne påverke produksjon og helse hos dyr. Store mengder muggsoppsporar i fôr kan forårsake irritasjon i luftvegar og kan vere allergiframkallande. Fleire muggsoppartar kan infisere og forårsake sjukdom i luftvegar, mage-/tarmkanal og andre organ. Individ med nedsett immunforsvar er særleg utsette for slike infeksjonar. Nokre muggsoppar er òg abortframkallande.

EU har framleis ikkje laget retningslinjer for vurdering av mykologisk kvalitet i fôr. Det er derfor ikkje gjort vesentlege endringar i retningslinjene for vurdering av muggsopp i fôrmidlar, berre små justeringar. Kvalitetsvurdering av kva som er akseptabel mykologisk kvalitet på fôrvarer blir gjord etter ei samla vurdering ut frå totalt muggtal, samansetninga av soppfloraen og arten til prøven. Generelt blir muggsopp sortert i to kategoriar ved vurderinga. Dei er feltmuggsopp (Fusarium spp., Aureobasidium spp., Cladosporium spp., Alternaria spp., m.fl.) og lagringsmuggsopp (Penicillium spp., Aspergillus spp., Mucorales spp. m. fl.). Vidare er det viktig å vite kva land prøven stammar frå, då soppfloraen og eventuell mykotoksinproduksjon blir påverka av klimatiske forhold.

Feltmuggsopp

Feltmuggsoppane krev forholdsvis høg vassaktivitet. Vassinnhald over 20 % er nødvendig for at artar innan slekta Fusarium, som er den viktigaste mykotoksinproduserande slekta, skal vekse på korn. Soppane er aerobe, og CO2 hemmar veksten. Fleire av artane kan vekse ved låge temperaturar. Dei blir danna i hovudsak ute på åkeren, men kan halde fram med å vekse på lageret inntil vassinnhaldet kjem under 20 %.

Hausten er ofte fuktig her til lands, og det gir gode forhold for oppvekst av ”ufarleg” feltflora,(Cladosporium spp. m. fl.) på korn i perioden rundt innhausting. Likevel vil dette muggtalet reduserast ved nedtørking. Ferskt korn, nyhausta korn eller korn som er i ferd med å bli tørka ned, bør derfor bedømmast mildare enn korn som har vore lagra ei stund.

Dei tilrådde grenseverdiane i det følgjande gjeld for feltflora utan vesentleg innslag av Fusarium spp. Når det blir påvist høge Fusarium-tal, > 25 000 KDE/g (kolonidannande einingar pr gram), vil det vere naturleg å støtte seg til mykotoksinanalysar ved vurdering av kvaliteten på prøven. Det må likevel presiserast at det ikkje nødvendigvis er samanheng mellom Fusarium-tal og mykotoksinnivå, slik at prøvar med låge Fusarium-tal kan ha høge mykotoksinverdiar og omvendt. Dette kjem av bl. a. at ulike Fusarium-artar kan produsere ulike mykotoksin. Korn angrepet av feltmuggsopp får normalt mørk farge, men det er vanskeleg å skilje ut Fusarium-infisert korn. Det er liten samanheng mellom lukt og utsjånad på kornet og innhaldet av Fusarium-toksin i eit prøvemateriale.

Lagringsmuggsopp

Artar innan slektene Penicillium, Aspergillus og Mucorales utgjer dei viktigaste lagringsmuggsoppane. Dersom lagringsmuggsoppane får gode vilkår for oppvekst, vil dei kunne generere gode miljø for vidare vekst. Når ein prøve der det er påvist lagringsmuggsopp skal bedømmast, må ein derfor i tillegg til muggtal vurdere andelen av lagringsmuggsopp i forhold til annan flora.

Artar innan slekta Penicillium blir ofte påviste i lagerskadd korn og fôr i Noreg. Penicillium- artane har eit grønnlig mycel, og kornet og fôret kan få ei typisk muggen lukt. Først når vassinnhaldet er under ca 15 %, sluttar desse soppane å vekse. Dei tolererer lågt O2-innhald, og mange av artane blir ikkje hemma vesentleg av aukande CO2-innhald. Dei kan òg vekse ved temperatur ned mot +5 OC. Sopp innan denne gruppa kan produsere eit breitt spekter av mykotoksin, og det er berre eit fåtal av desse det finst metodar for å påvise.

Claviceps purpurea (mjøldryge)

Soppen Claviceps purpurea, mjøldryge, i korn produserer alkaloid med høg og akutt toksisitet. Innhaldet av soppen (sklerotier) må ikkje overstige 1 g/kg. Fastsatte grenseverdiar er oppgitte i fôrvareforskrifta, vedlegg 1 A. Partier med høgt innhald kan eventuelt varmebehandlast fordi alkaloid delvis blir brotne ned av varme.

Gjærsopp

Tilrådingar for gjærsopp er nytt i denne reviderte utgåva. Det er særleg i surfôr/ensilasje og våtfôr at gjærsopp kan bli eit problem. Helseeffektane av mykje gjærsopp er usikre, men gjæringsprodukt kan redusere fôrverdien og fôrutnyttinga og dermed produksjonen til dyret. Lagringsstabiliteten til fôret blir òg påverka negativt ved høg førekomst av gjærsopp.

Tilrådingar for vurdering av innhald av muggsopp og gjærsopp i fôrmidlar

Tabell 2. Forslag til vurdering av mykologisk kvalitet i fôrmidlar og blandingar ut frå totalt sopptal, talet på KDE (kolonidannande einingar) pr gram fôr

Ikkje varmebehandla vegetabilske fôrmidlar

Varmebehandla vegetabilske og animalske fôrmidlar og dessutan fôrblandingar

1. Ved vesentleg innslag av Fusarium spp. (>25 000 kde/g) er det aktuelt å artsidentifisere soppen for å vurdere eventuell mykotoksinproduksjon/behov for toksinanalyse
2. Ved funn av middels høge til høge tal for lagringsmuggsopp er det aktuelt å artsidentifisere soppen for å vurdere eventuell mykotoksinproduksjon
3. Surfôr og høgensilasje med låg tørrstoff-% bør vurderast noko strengare enn fôr med høy tørrstoff-%.

Mykotoksikologisk kvalitet (mykotoksin)

Mykotoksin (muggsoppgift)

Dei viktigaste mykotoksinproduserande soppslektene er Fusarium, Penicillium og Aspergillus.

Mykotoksina er ei mangfaldig gruppe kjemiske samband med ulike verknads-mekanismar. Toksina kan skade ulike organsystem og gi akutte eller meir kroniske effektar. Nokre mykotoksin har kreftframkallande eigenskapar, og grenseverdiane for innhald av desse i matvarer er freista sette svært lågt. Innhald av mykotoksin som kan finnast igjen i animalske matvarer (f. eks. aflatoksiner og okratoksin A), blir òg vurdert strengt i fôr til matproduserande dyr. Ei rekkje mykotoksin kan gi spesielle effektar som hemma immunforsvar eller reproduksjonsforstyrringar. Slike effektar kan vere vanskelege å diagnostisere og årsaksrelatere, men dei kan skape store problem knytt til svekt dyrehelse og driftsresultat.

Dei fleste mykotoksin er varmestabile og blir ikkje brotne ned ved varmebehandling av fôr. Mykotoksin som har vore i råvara, vil derfor vere til stades i dei ferdige fôrblandingane, sjølv om soppen som produserte toksina blir drepne under tilverkinga av fôret.

Mykotoksin frå feltmuggsopp

Den største gruppa av Fusarium-toksin er trichothecener. Deoksynivalenol (DON), nivalenol, T-2 toksin og HT-2 toksin utgjer dei viktigaste toksina under norske forhold, og dei blir rekna for å kunne vere eit problem i norsk korn. Andre trichothecener kan finnast i lågare konsentrasjonar. Fleire av toksina kan finnast i korn samtidig. Andre Fusarium-toksin som er viktige for fôrvarer er zearalenon og fumonisiner. Desse toksina finst først og fremst i maisprodukt.

Deoksynivalenol, DON

DON blir produsert av feltmuggsoppar i slekta Fusarium (F. graminearum, F. culmorum). Vekst og toksinproduksjon varierer med klimatiske faktorar, produksjonsforhold og handtering og lagring etter innhausting. Det er ikkje funne restar av DON i animalske produkt under kommersielle forhold, berre når dei er gitt i store dosar til dyr i forsøk. Overføring av DON frå fôr til animalske produkt blir derfor ikkje rekna å utgjere ein fare.

T-2 toksin og HT-2 toksin

T-2 toksin og HT-2 toksin blir produsert av dei same Fusarium-artane (F. langsethiae, F. sporothricioides) og ligg derfor ofte føre saman i ein korn-/fôrprøve. Dei to nemnde toksina høyrer til dei mest toksiske som Fusarium-artane produserer. T-2 toksinet blir omdanna raskt til HT-2 toksin i dyr etter inntak. Tilrådingane gjeld derfor summen av dei to toksina.

Zearalenon

Zearalenon blir produsert av nokre av dei same Fusarium-artane som produserer DON. Toksinet finst i mindre mengder i kornartane som blir dyrka i Noreg, men finst i høgare konsentrasjonar i mais og maisprodukt. Toksinet har relativt kort halveringstid og vil neppe kunne utgjere nokon fare i animalske næringsmiddel.

Fumonisiner

Fumonisiner blir òg produsert av Fusarium-artar og finst først og fremst i mais produsert i varmare strøk. Tilrådingar for innhald gjeld ofte summen av fumonisin B1, B2 og B3. B3 toksinet finst i lågare konsentrasjonar og er mindre toksisk enn dei to andre. Alle tre toksina har kort halveringstid i kroppen og blir ikkje rekna for å utgjere nokon fare i animalske produkt. Hest og gris synest å vere mest kjenslevare, medan drøvtyggjarar og fjørfe er minst kjenslevare overfor fumonisiner.

Mykotoksin frå lagringsmuggsopp Aflatoksin B1

Aflatoksiner finst berre i importerte fôrmidlar og blir ikkje danna under norske forhold. Dei
mest aktuelle fôrvarene som kan innehalde aflatoksin B1 er soya, soyaprodukt (unnateke olje), mais og maisprodukt. Fôrvareforskrifta, vedlegg 1a, oppgir grenseverdiar for innhald av aflatoksin B1 i fôrmidlar og fôrblandingar, og dei er absolutte.

Okratoksin A

Okratoksin A kan dannast under dei klimatiske forholda våre og i hovudsak av lagringsmuggsoppen Penicillium verrucosum. I tropiske strøk blir toksinet danna vesentleg av Aspergillus ochraceus, men i mindre mengder òg av andre lagermuggsoppar. Tiltak ved innhausting og lagring, slik som tørking, kan førebyggje toksinproduksjon.

Tabell over tilrådde grenseverdiar for innhald av mykotoksin i fôr

Desse er baserte på Veterinærinstituttets vurderingar og tilrådingar.

* Ved direkte fôring med korn og kornprodukt bør innhaldet av mykotoksin i dagleg rasjon ikkje overstige den tilrådde grensa for innhald i ein dagleg rasjon som berre består av fullfôr.

Kommentarar

Fôrmidlar med feltmuggsopptal over den tilrådde grenseverdien kan fortynnast inntil fôrmiddelet når akseptabel kvalitet. Kornparti med høge lagringsmuggsopptal bør avvisast. Parti med muggtal som indikerer byrjande lagringsskade, bør snarast fortynnast til akseptabel kvalitet og blir varmebehandla.

Fortynninga kan gå føre seg ved at fôrpartiet blir blanda med eit anna parti av same fôrmiddel med lågt innhald av muggsopp/mykotoksin, slik at det blanda partiet har innhald under dei tilrådde grenseverdiane for muggsopp/mykotoksin. Ein kan òg fortynne ved å blande inn fôrpartiet i ei fôrblanding i så små mengder at innhaldet i blandinga ligg under dei tilrådde grenseverdiane. Ligg føre det analyseresultat som viser høge mykotoksinnivå, vil mykotoksinnivåa vere retningsgivande for innblandingsforholdet.

For fôrmidlar med innhald av aflatoksin B1 over grenseverdien (sjå fôrvareforskrifta vedlegg 1a) er det ikkje tillate med noka form for fortynning. Dette gjeld òg mjøldryge med grense for størsteinnhold på 1g/kg.

Mattilsynet oppmodar korn- og kraftfôrindustrien til å nytte retningslinjene for innhald av muggsopp og mykotoksin som grenseverdiar i internkontrollen sin.
Tilrådde grenseverdiar for innhald av mykotoksin er oppgitt for fullfôr/tilskotsfôr med 12 % vatn, under eitt. Mattilsynet forstår det slik at grenseverdiane gjeld for innhaldet i ein totalrasjon. Det gjeld f eks der det blir nytta tilskotsfôr saman med andre fôrvarer, som ved bruk av grovfôr til drøvtyggjarar.

Mattilsynet gjer merksam på at det gjeld andre grenseverdiar for innhald av mykotoksin i næringsmiddel enn i fôrvarer og at fortynningsforbodet for mykotoksin i næringsmiddel gjeld uavkorta. Sjå nærmare om dette i forskrift 27.09. 2002 om visse forureina stoff i næringsmiddel.

Veterinærinstituttets vurdering og tilråding av grenseverdiar for mykotoksin

Deoksynivalenol, DON

Grensa for deoksynivalenol (DON) i fôr til norske griser er 0,5 mg/kg, medan ho er 0,9 mg/kg i EU. Det er stor skilnad frå studium til studium ved kva fôrkonsentrasjon DON gir effektar i grisene, og det er vanskeleg å finne ein klar dose-effekt samanheng. Fleire studiar har likevel funne effektar som redusert fôrinntak og tilvekst ved rundt 0,5 mg/kg og høgare fôrkonsentrasjonar. Veterinærinstituttet tilrår å halde oppe den tilrådde grensa på 0,5 mg/kg for griser.

Norsk grense for DON i fôr til hest, unge dyr som ikkje har utvikla drøvtyggjarfunksjon (kalv, lam og kje), og dessutan rugehøner er 2 mg/kg. Grensen bør førast vidare for dei fordi hestar er viste å kunne bli påverka negativt ved rundt 5 mg/kg, uutvikla drøvtyggjarar må vurderast som sensitive som andre enmagede dyr, og effekt på kyllingfoster er vist ved 2,5 mg/kg. Grensen på 2 mg/kg bør i tillegg utvidast til også å gjelde fôr til kylling, hund, katt og fisk. Det inneber for dei ei lågare grense frå dagens 5 mg/kg. Grunnen til at vi tilrår lågare grense, er at det er vist reduksjon i storleiken på tarmvilli, redusert tilvekst og endra immunrespons etter vaksinasjon i ein studie med kyllingar allereie ved 1,7 mg/kg i fôret, så grensa burde såleis kanskje vere endå lågare for kyllingane. Nyare resultat frå kyllingforsøk (Antonissen og medarbeidarar, 2014) har vist at DON under dagens grenseverdi (undersøkt ved 3 og 4 mg/kg fôr) skader barrierefunksjonen i tarmen og reduserer protein biotilgjengelegheita. For hund er 2,7 mg/kg i fôret vist å redusere fôrinntak og tilvekst, medan ein annan studie berekna ein terskel for effekt hos hund på 4,5 mg/kg. Det er indikasjonar på at terskel for effekt kan liggje noko høgare hos katt, men skilnaden mellom hund og katt her ser ut til å vere liten, og det er mest formålstenleg å halde desse artane saman. For laks og regnbogeaure ser opp til 2 mg/kg ut til å fungere utan negative produksjons- eller helseeffektar, men høgare fôrkonsentrasjonar gir slike effektar. EU har (frå 2006) grensa 2 mg/kg berre for dei uutvikla drøvtyggjarane, medan fôr til alle andre dyr har grensa 5 mg/kg.

Veterinærinstituttet tilrår at grensa på 5 mg/kg berre bør vere for drøvtyggjarar med utvikla vomfunksjon, verpehøne og kanin. I tillegg til dataa i VKM-rapporten er ein nyare studie med verpehøner (Ebrahem og medarbeidarar 2014) lagt til grunn. Den viser at DON ved 9,9 mg/kg fôr kan gi effektar på helse og produksjon, medan slike effektar ikkje er påviste ved 3,4 mg/kg.

T-2 toksin og HT-2 toksin

Det er gjort ein del fôringsstudiar med T-2, men nesten ingen med HT- 2. Då T-2 raskt metaboliseres til HT-2 i dyra, er det grunn til å tru at effektpotensialet til HT-2 og T-2 er ganske likt. Summen av toksina er greitt å bruke i forvaltningssamanheng. Dei norske grensene for summen av HT-2 og T-2 har vore 0,2 mg/kg for gris og hest, 0,6 mg/kg for kalv, lam og kje, og dessutan fjørfe, og 2 mg/kg for andre produksjonsdyr.

Gjennom VKM-arbeidet med mykotoksin kom fram data om at desse toksina ser ut til å kunne ha eit effektpotensiale (immunologiske, hematologiske og gastrointestinale) som ikkje er vesentleg ulikt i ulike dyreartar. Effektar av T-2 hos griser, kyllingar, kalkun er vist ved 0,5 mg/kg fôr, hos and ved 0,2 mg/kg, hos sau og storfe ved 0,3 mg/kg, hos hest ved 0,7 mg/kg. For høgaste konsentrasjonar som ikkje gir effekt (NOAEL) er det gjennomgåande svært mangelfullt med data. For ung regnbogeaure er det ikkje funne effektar av T-2 ved 1 mg/kg, men 2,5 mg/kg reduserte tilvekst og fôrutnytting. Hos ein annan fiskeart (channel catfish) er det vist redusert tilvekst ved 0,6 mg/kg og redusert overleving i smitteforsøk ved 1 mg/kg. Det er ikkje data for hund, men kattar er svært sensitive: 1,2 mg T-2/kg fôr er vist å vere dødeleg.

EU har tilrådd grensa 0,25 mg/kg fôr for summen av HT-2 og T-2 til alle artar unnateke katt. Veterinærinstituttet synest det er ei fornuftig tilråding og har tidlegare rådet Mattilsynet til at den same grensa kan brukast i Noreg. For kattar må ein prøve å unngå fôr med desse toksina.

Zearalenon

For zearalenon har Noreg vurdert grensene ut frå tilgjengeleg fagleg kunnskap. Veterinærinstituttet har vurdert at det er fagleg grunngiving for å nytte éi grense på 0,25 mg/kg i fôr til alle griser. EU har ei meir differensiert oppdeling, der grensene er 0,1 mg/kg i fôr til smågris og ungpurkar og 0,25 mg/kg til andre purker og slaktegris.

Griser blir rekna som spesielt mottakelege for zearalenons østrogenliknande effekt. Ein foringsstudie med ungpurkar viste ingen signifikante effektar ved 0,22 mg/kg, men auka uterusvekt og raud/svullen vulva ved 0,42 mg/kg. Ei risikovurdering frå EFSA mai 2017, viser til tilsvarande kunnskap.

Blant undersøkte drøvtyggjarar er det vist at sauer kan vere spesielt sensitive. Det er vist hemma ovulasjon ved 0,9 mg/kg i fôret til søyer, medan hos kviger er det ikkje påvist reproduksjonseffektar ved 1,25 mg/kg (einaste undersøkte konsentrasjon). For geit er det ikkje funne effektdata. Det er indikasjonar på at kaninar òg kan vere zearalenon- sensitive: anabol effekt er vist hos unge kaninar frå 0,5 mg/kg. Hos hundar (tisper) er det vist metabolske endringar ved 1,3 mg/kg, og effektar i ovariefolliklane ved 2,5 mg/kg fôr. Det er ikkje data for katt, men det kan vere rett å setje same grense som for hund.

Veterinærinstituttet foreslår at grensa på 0,5 mg/kg kan gjelde for sau, hund, katt og kanin. For hest er det ikkje påvist reproduksjonseffektar ved 1 mg/kg fôr (einaste undersøkte konsentrasjon). Hos laks er det ikkje vist effektar ved opp til 0,8 mg/kg i fôret (høgaste dose). Veterinærinstituttet foreslår å bruke grensa 1 mg/kg i fôr til storfe, geit, hest og fisk. Fjørfe er vist å vere svært lite mottakelege for effektar av zearalenon, og det synest ikkje nødvendig å ha ei eiga grense for fjørfe.

Fumonisiner

For fumonisiner blir vanlegvis nytta summen av dei vanlegast forekommande fumonisin B1 og B2 i forvaltningssamanheng. B1 finst gjerne i 70-80 % av totalt fumonisininnhold i naturleg infisert mais, og det er først og fremst mais som blir smitta av fusariar som produserer fumonisiner. Det er ikkje grunnlag for å skilje mellom toksisiteten til ulike fumonisiner. Dei fleste forings-/toksisitetsstudiar har brukt fumonisin B1. Noreg har nytta dei same grensene som EU. Det er 5 mg/kg i fôr til gris, hest, kanin, hund og katt, 10 mg/kg til fisk, 20 mg/kg til fjørfe, kalv, lam og kje, 50 mg/kg til drøvtyggjarar og mink.

Grensene bør justerast.

Griser er særleg sensitive for fumonisineffekter. Først og fremst er det lungene som er kritisk organ for effektar hos gris. Det er vist indikasjon på bindevevsproliferasjon i lungene, redusert tilvekst og påverka slaktekvalitet hos gris som har fått så lågt som 1 mg/kg i fôret, medan høgare konsentrasjonar har gitt meir uttalte effektar. Såleis må gjeldande grense på 5 mg/kg blir justert ned for gris. Veterinærinstituttet tilrår at grensa for gris blir sett til 1 mg/kg eller helst ned til 0,5 mg/kg. For kanin er vist føtal toksisitet ved 2 mg/kg fôr, medan 5 mg/kg fôr òg har vist toksisk effekt hos mødrene. Det kan derfor vere rett å tilrå ei grense på 1 mg/kg for kanin. For hest, hund og katt kan grensa på 5 mg/kg haldast oppe: Hos hest er auka risiko for hjernenekrose vist ved 10 mg/kg eller meir i  fôret, medan under 6 mg/kg ikkje har vist nokon slik auka risiko. For hund og katt er det ikkje funne toksisitetsdata, så for å vere på den sikre sida bør grensa vere relativt låg, og 5 mg/kg blir foreslått. For ender er vist eit auka sfinganin/sfingosin-forhold i serum, lever og nyre som indikasjon på ein subklinisk effekt ved 5 mg/kg. Anbefalt grense for ender kan vere 5 mg/kg. Andre fjørfe som hønsekyllingar er viste å vere litt mindre sensitive, og ved 20 mg/kg er viste ein liknande subklinisk effekt hos kyllingar som hos ender ved 5 mg/kg. Veterinærinstituttet foreslår at grensa for andre fjørfe enn and blir sett til 10 mg/kg. Drøvtyggere er lite mottakelege for effektar av fumonisin. For å vere forsiktig, bør fôr til unge dyr som ikkje har utvikla drøvtyggjarfunksjonen, ha ei lågare grense enn utvikla drøvtyggjarar. Veterinærinstituttet foreslår at grensene på 20 mg/kg for kalv, lam og kje, og 50 mg/kg for utvikla drøvtyggjarar blir halde oppe.

Okratoksin A

For okratoksin A har Noreg nytta dei same grensene som EU. Det er 0,05 mg/kg i fôr til gris og 0,1 til fjørfe. Grensene bør justerast og utvidast til andre artar.

Okratoksineffekt på nyrene hos griser er velkjent rundt i Europa, men har vore lite problem i Noreg. Norskprodusert korn har ikkje inneheldt særleg høge konsentrasjonar av okratoksin, antakeleg på grunn av tradisjon for rask og god nedtørking av kornet etter hausting. Nyreskade i studiar av gris er vist ved 0,2 mg/kg og høgare fôrkonsentrasjonar. Men det er òg vist at okratoksin kan ha effektar hos griser ved lågare konsentrasjonar. Redusert tilvekst og fôrutnytting er vist ved 0,025 mg/kg, og redusert sædmengd og – kvalitet er påvist hos rånar som fekk 0,003 mg/kg fôr. Det betyr at tilrådd grense bør setjast lågare. Veterinærinstituttet foreslår at generell grense for gris blir sett til 0,01 mg/kg. Besetninger med avlsrånar bør likevel vere endå meir varsame med okratoksinholdig fôr. Hos fjørfe ser reduksjon av lymfoid vev og immunforsvar ut til å vere kritiske effektar, og slike effektar er viste i studiar av hønsekyllingar frå 0,1 mg/kg fôr, som er lågare fôrkonsentrasjon enn slike effektar er viste tidlegare. Veterinærinstituttet foreslår at grensa for fjørfe blir sett til 0,05 mg/kg.

Drøvtyggjarar er lite mottakelege for okratoksin, men hos unge dyr utan drøvtyggjarfunksjon er det påvist effekt frå rundt 3 mg/kg fôr. For hest er det ikkje funne data som kan brukast til risikovurdering, men det kan vere rett å bruke same grense som for andre moderat sensitive enmagede dyr. Hos kanin er det vist teratogen effekt og redusert kolvekt og –storleik ved 2 mg/kg, men ikkje ved 1 mg/kg fôr. Hos hund er det vist nyreskade og skader i lymfoid ved 5 mg/kg fôr som var lågaste dose testa. Hos fisk (channel catfish) er det vist redusert tilvekst og redusert storleik på eksokrin pankreas frå 1 mg/kg, men ikkje ved 0,5 mg/kg fôr. Laks har ikkje vist kliniske eller subkliniske effektar ved opp til 2,4 mg/kg fôr. Veterinærinstituttet foreslår ei grense for okratoksin i fôr til kalv, lam, kje, hest, kanin, hund, katt og fisk på 1 mg/kg. For utvikla drøvtyggjarar kan grensa vere høgare (gjerne 5 mg/kg) dersom Mattilsynet ønskjer å ha ei grense. Med dagens tilråding er det ei grense for okratoksin i korn og kornprodukt til fôr på 0,25 mg/kg. Videreføring av denne grensa vil verne alle andre dyr enn gris og fjørfe. Men denne grensa for korn og kornprodukt til fôr synest å vere unødvendig låg